मधमाशी पालन : शेतीत उत्पन्न वाढवण्याचा सोपा मार्ग
मधमाशी पालन : शेतीत उत्पन्न वाढवण्याचा सोपा मार्ग
शेतीमध्ये चांगले उत्पन्न मिळवण्यासाठी विविध उपाययोजना केल्या जातात. त्यातच मधमाशी पालन हा अत्यंत महत्त्वाचा घटक आहे. मधमाशी शेतीसाठी परिसस्पर्शासारखीच आहे, कारण तिच्या सहाय्याने पिकांचे उत्पादन आणि गुणवत्ता दोन्ही सुधारते. आज आपण जाणून घेऊया की मधमाशी पालनामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न कसे वाढते आणि त्याचा पर्यावरणावर काय परिणाम होतो.
मधमाशी आणि परागीभवनाचे महत्त्व
फुलांना होणारा मधमाशीचा स्पर्श म्हणजे लोखंडाला परिसस्पर्श झाल्यासारखा असतो. मधमाशीच्या मदतीने परागीभवनाची प्रक्रिया अधिक जलद व प्रभावी होते. विशेषतः फळझाडे, फुलझाडे, भाजीपाला पिके आणि तृणधान्ये यांचे परागीभवन मधमाशांमुळे अधिक प्रभावीपणे होते. परिणामी, फळांचे आकार मोठे होतात आणि उत्पादनात वाढ होते. शेतकऱ्यांसाठी ही अतिशय महत्त्वाची बाब आहे, कारण योग्य परागीभवन झाल्यास पिकांची गुणवत्ता आणि उत्पादन दोन्ही वाढते.
डाळिंब आणि सफरचंद पिकांमध्ये मधमाशीचे महत्त्व
अनेक डाळिंब बागायतदार त्यांच्या बागेमध्ये मधमाशांच्या पेट्या ठेवतात. याचे मुख्य कारण म्हणजे डाळिंबाच्या नर व मादी फुलांचे वेगळेपण. मधमाशी नर फुलातील परागकण उचलून मादी फुलावर टाकते. परिणामी, मादी फुले योग्य प्रकारे फलीत होतात आणि त्यांचे उत्कृष्ट फळांमध्ये रूपांतर होते. जितक्या वेळा मधमाशी हे कार्य करते, तितक्या वेळा डाळिंबाच्या फळांची गुणवत्ता आणि उत्पादनवाढ होते. सफरचंद आणि इतर निंबूवर्गीय फळपिकांसाठीही ही प्रक्रिया तितकीच महत्त्वाची आहे.
मधमाशी पालनाचे फायदे
उत्पन्न वाढ – मधमाशीमुळे अधिक परागीभवन होते, ज्यामुळे पिकांचे उत्पादन आणि गुणवत्ता सुधारते.
रोग व कीड नियंत्रण – मधमाशी परागीभवन करताना फुलांना वारंवार स्पर्श करते, त्यामुळे त्यांची रोगप्रतिकारशक्ती वाढते.
नैसर्गिक समतोल राखण्यास मदत – मधमाशांमुळे जैवविविधता टिकून राहते आणि पर्यावरणाचा समतोल राखला जातो.
सेंद्रिय आणि जैविक शेतीला मदत – मधमाशीमुळे नैसर्गिकरित्या परागीभवन होते, त्यामुळे रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर कमी करता येतो.
मधमाशी संवर्धनासाठी महत्त्वाच्या गोष्टी
शेतीतून अधिक उत्पादन मिळवण्यासाठी मधमाशांचे संवर्धन करणे गरजेचे आहे. यासाठी खालील गोष्टी महत्त्वाच्या आहेत:
रासायनिक फवारणी टाळा – विशेषतः फुलोरा काळात रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर टाळावा, कारण त्यामुळे मधमाशा मरतात किंवा त्यांना दिशाभूल होते.
फुलांचे स्रोत उपलब्ध करून द्या – मधमाशांना आकर्षित करण्यासाठी बोर, बाभूळ यांसारखी झाडे लावावीत.
मधमाशांसाठी नैसर्गिक अधिवास तयार करा – शेतीच्या जवळ मधमाशांसाठी नैसर्गिक अधिवास असावा.
पर्यायी खाद्य स्रोत द्या – थंड किंवा उन्हाळ्याच्या काळात मधमाशांना गुळाचा पाक उपलब्ध करून द्यावा.
पोलीहाउस आणि शेडनेट शेतीतील मधमाशीचे महत्त्व
सध्या पोलीहाउस आणि शेडनेट शेतीचा उपयोग मोठ्या प्रमाणात वाढत आहे. परंतु या प्रकारच्या शेतीमध्ये नैसर्गिकरित्या परागीभवन होण्यास मर्यादा येतात. त्यामुळे याठिकाणी मधमाशीच्या पेट्या ठेवणे आवश्यक ठरते. मात्र, अशा ठिकाणी यलो स्टिकी ट्रॅपचा वापर करू नये, कारण त्यामुळे मधमाशा अडकून मरतात.
मधमाशी संवर्धन हाच पर्याय
मानवी हस्तक्षेपामुळे मधमाशांच्या जीवनशैलीत मोठे बदल झाले आहेत. त्यामुळे त्यांचे नैसर्गिक अधिवास कमी झाले आहेत. जर मधमाशा पूर्णतः नष्ट झाल्या, तर अनेक प्रकारची फळे आणि पिके नष्ट होतील. परिणामी, शेतीचे उत्पादन घटेल आणि अन्नसाखळी विस्कळीत होईल. म्हणूनच शेतकऱ्यांनी मधमाशी संवर्धनाकडे अधिक लक्ष दिले पाहिजे.
मधमाशी पालन हे शेती उत्पादन वाढवण्यासाठी आणि पर्यावरण संतुलन राखण्यासाठी एक उत्तम उपाय आहे. जर मधमाशा टिकल्या तरच शेती समृद्ध होईल. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी रासायनिक शेतीच्या दुष्परिणामांपासून सावध राहून सेंद्रिय शेतीला प्राधान्य द्यावे. तसेच, मधमाशांसाठी योग्य वातावरण निर्माण करून त्यांचे संवर्धन करावे. शेवटी, “फळपिकांचे अर्थकारण मधमाशीभोवतीच फिरते, त्यामुळे मधमाशांची काळजी घेणे गरजेचे आहे!”
हे सुध्धा वाचा….
मिरची लागवडीची सुवर्णसंधी: भरघोस उत्पादन आणि कमाल नफा मिळवण्यासाठी संपूर्ण मार्गदर्शक”
https://krushigyan.com/golden-opportunity-to-chilli-cultivation-over-all-information/
आधुनिक शेती विषयक माहितीसाठी आमच्या फेसबुक ग्रुपला जॉईन होण्यासाठी खालील लिंकवर क्लिक करा
https://www.facebook.com/share/1FMhJ5TcHF/
