गिलेन बॅरे सिंड्रोम (GBS) – एक गंभीर पण उपचार करण्याजोगा आजार
गिलेन बॅरे सिंड्रोम (GBS) – एक गंभीर पण उपचार करण्याजोगा आजार
GBS म्हणजे काय?
गिलेन बॅरे सिंड्रोम (GBS) हा एक असा आजार आहे ज्यामध्ये आपल्या शरीरातील रोगप्रतिकारक प्रणाली (immune system) चुकीने आपल्या नसांवर (nerves) हल्ला करते. यामुळे आपल्या स्नायूंमध्ये अशक्तपणा येतो, पाय आणि हात सुन्न होतात, चालता न येणे, गिळताना त्रास होणे आणि काही गंभीर प्रकरणांमध्ये श्वास घेण्यास अडचण येते.
GBS चा इतिहास आणि कुठून आला हा आजार?
GBS पहिल्यांदा 1916 मध्ये फ्रेंच डॉक्टर गिलेन, बॅरे आणि स्ट्रॉहल यांनी शोधला. म्हणूनच या आजाराचे नाव गिलेन बॅरे सिंड्रोम असे ठेवले गेले. सुरुवातीला हा एक दुर्मिळ आजार मानला जात असे, पण नंतरच्या संशोधनातून असे समजले की काही संसर्गजन्य आजारांनंतर हा होण्याची शक्यता असते.
भारतामध्ये GBS कसा पसरला?
भारतामध्ये दूषित अन्न-पाणी आणि स्वच्छतेच्या अभावामुळे अनेक वेळा हा आजार दिसून आला आहे. महाराष्ट्र, केरळ, तामिळनाडू, कर्नाटक आणि उत्तर भारतातील काही भागांत त्याचे रुग्ण आढळले आहेत.
GBS कशामुळे होतो?
GBS होण्यामागे मुख्यतः Campylobacter jejuni नावाचा बॅक्टेरिया जबाबदार असतो. हा बॅक्टेरिया दूषित पाणी किंवा अन्नातून शरीरात जातो आणि त्यानंतर शरीरातील प्रतिकारशक्ती चुकीच्या पद्धतीने प्रतिक्रिया देते.
GBS होण्याची इतर कारणे:
व्हायरल किंवा बॅक्टेरियल संसर्ग (फ्लू, कोरोना, डेंग्यू नंतरही काही लोकांना GBS होऊ शकतो).
काही विशिष्ट लसीकरणानंतर (जसे की फ्लू शॉट किंवा कोविड लस नंतरही काही लोकांना सौम्य स्वरूपात हा आजार झाल्याचे दिसून आले आहे).
शस्त्रक्रिया किंवा काही विशिष्ट प्रतिजैविक (antibiotics) घेतल्यानंतर.
GBS ची लक्षणे (Symptoms)
हा आजार हळूहळू वाढतो. सुरुवातीला सामान्य वाटणारी लक्षणे काही दिवसांत गंभीर होऊ शकतात.
सुरुवातीची लक्षणे:
1. पाय आणि हातांमध्ये हलकासा मुंग्या येणे किंवा बधिरपणा वाटणे.
2. पायात कमजोरी जाणवणे.
3. हलका ताप किंवा जुलाब (जर हा आजार Campylobacter jejuni मुळे झाला असेल).
मधल्या टप्प्यातील लक्षणे:
1. हात आणि पाय अधिकच कमकुवत होणे.
2. चालताना तोल जाणे.
3. स्नायूंमध्ये वेदना आणि ताण जाणवणे.
4. गिळताना त्रास होणे किंवा आवाजात बदल होणे.
5. गंभीर टप्प्यातील लक्षणे:
6. हात-पाय पूर्णपणे हालवता न येणे.
7. छातीत जडपणा वाटणे, श्वास घेण्यास त्रास होणे.
8. रक्तदाब कमी-जास्त होणे.
जर हे लक्षणे दिसत असतील, तर त्वरित डॉक्टरांशी संपर्क साधावा.
GBS किती घातक आहे?
GBS हा कोरोना सारखा संसर्गजन्य (infectious) आजार नाही, म्हणजे तो एका व्यक्तीकडून दुसऱ्याकडे सहज पसरत नाही. पण तो अत्यंत गंभीर आणि धोकादायक आहे, कारण तो शरीराला पूर्णपणे कमकुवत करून पॅरालिसिससारखी अवस्था करू शकतो. योग्य वेळी उपचार घेतले तर बहुतांश लोक पूर्णपणे बरे होतात.
GBS पासून बचावासाठी घ्यावयाची काळजी
GBS टाळण्यासाठी सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे अन्न आणि पाण्याची स्वच्छता राखणे!
सुरक्षित पाणी प्या:
3. पिण्याचे पाणी उकळून किंवा फिल्टर करूनच प्या.
4. शक्यतो बाटलीबंद किंवा फिल्टर केलेले पाणी वापरा.
5. टाराच्या किंवा अस्वच्छ स्त्रोतांजवळील पाणी पिऊ नका.
अन्न स्वच्छ ठेवा:
1. भाज्या आणि फळे स्वच्छ धुवून खा.
2. मांसाहारी पदार्थ पूर्ण शिजवून खा.
3. बाहेरचे अन्न आणि स्ट्रीट फूड शक्यतो टाळा.
4. व्यक्तिगत स्वच्छता:
हात स्वच्छ धुवा, विशेषतः जेवणाआधी आणि टॉयलेटनंतर.
सार्वजनिक ठिकाणी मास्क घाला आणि हात सॅनिटायझरने स्वच्छ ठेवा.
रोगप्रतिकारशक्ती वाढवा:
1. पौष्टिक आहार घ्या (फळे, भाज्या, दही, हळद, आवळा, लसूण इत्यादी).
2. पुरेशी झोप आणि नियमित व्यायाम करा.
GBS साठी वैद्यकीय मदत कधी घ्यावी?
जर तुम्हाला पुढील लक्षणे जाणवत असतील, तर वेळ न घालवता डॉक्टरांकडे जा:
✔️ हात किंवा पाय अचानक कमकुवत होणे.
✔️ चालताना संतुलन बिघडणे किंवा पाय ओढत चालावा लागणे.
✔️ श्वास घेण्यास त्रास जाणवणे.
✔️ सतत जुलाब होणे आणि मलात रक्त दिसणे.
GBS साठी उपचार (Treatment)
GBS साठी सध्या एकच ठोस औषध नाही, पण उपचार योग्य वेळी घेतल्यास 90% रुग्ण पूर्णपणे बरे होतात.
1. इम्युनोग्लोब्युलिन थेरपी (IVIG) – रोगप्रतिकारक प्रणालीचा हल्ला थांबवते.
2. प्लाझ्मा एक्सचेंज (Plasmapheresis) – रक्तातील हानिकारक घटक काढून टाकण्यास मदत करते.
3. फिजिओथेरपी आणि पुनर्वसन – शरीराची ताकद परत मिळवण्यासाठी आवश्यक.
GBS चा उपचार तज्ञ डॉक्टर आणि रुग्णालयातच शक्य असतो, त्यामुळे घरी उपचार करण्याचा प्रयत्न करू नका.
GBS किती दिवसांत बरा होतो?
GBS पूर्ण बरा होण्यासाठी 3 ते 6 महिने किंवा काहीवेळा वर्षभर लागू शकतो. काही रुग्णांना शारीरिक थकवा किंवा अशक्तपणा दीर्घकाळ जाणवतो, त्यामुळे योग्य आहार आणि फिजिओथेरपी महत्त्वाची आहे.
संदर्भ :- डॉ. प्रतिक्षा अजय गायकवाड
हे सुध्धा वाचा….
गाभण जनावरांची प्रसूतिपूर्व काळजी: संपूर्ण मार्गदर्शन
https://krushigyan.com/care-of-pregnant-livestock-before-delivery/
आधुनिक शेती विषयक माहितीसाठी आमच्या व्हाट्सअप ग्रुपला जॉईन होण्यासाठी खालील लिंकवर क्लिक करा
