माधुरीचे जैन मठातील जीवन : धार्मिक सन्मान आणि वास्तव

1992 पासून माधुरी हत्ती नांदणी येथील स्वस्तिश्री जिनसेन भट्टारक जैन मठात स्थायिक झाली. स्थानिक समुदायासाठी ती केवळ एक हत्ती नव्हती, तर श्रद्धेचा भाग होती. तिचे धार्मिक कार्यक्रम, उत्सव आणि मिरवणुकांतील सहभाग हे गावकऱ्यांसाठी एक अभिमानाचे कारण होते. अनेकांनी तिला ‘कुटुंबाचा सदस्य’ मानले आणि तिच्याशी भावनिक नातं जुळवलं.

मठाच्या दृष्टीने माधुरीची उपस्थिती ही सांस्कृतिक आणि धार्मिक परंपरेचा अविभाज्य भाग होती. लहान मुलांपासून ते वयोवृद्धांपर्यंत अनेक जण तिच्या सहवासात आनंदी होते. धार्मिक समारंभांमध्ये तिचे सौम्य आणि शिस्तबद्ध वर्तन श्रद्धाळूंना आकर्षित करत असे.

मात्र, दुसरीकडे तिच्या राहण्याच्या आणि व्यवस्थापनाच्या काही बाबींवर प्राणी कल्याण संस्थांनी चिंता व्यक्त केली. ती सिमेंटच्या बंदिस्त जागेत ठेवलेली होती, तिच्या पायांना जड साखळ्या होत्या आणि नियंत्रणासाठी अंकुश (लोखंडी हुक) वापरण्यात येत असे. या कठोर व्यवस्थेमुळे तिच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावर गंभीर परिणाम झाले. संधिवात, फ्रॅक्चर, त्वचेच्या जखमा आणि एकंदर तणावाचे स्पष्ट लक्षणे तिच्या आरोग्यतपासणीत दिसून आली.

म्हणूनच या परिस्थितीत सुधारणा व्हावी, असा उद्देश समोर ठेवून प्राणी कल्याण संस्थांनी आणि न्यायालयाने पुढाकार घेतला. त्यामुळे हा मुद्दा केवळ हत्तीच्या कल्याणाचा नव्हता, तर परंपरा, भावना आणि आधुनिक पशुवैद्यकीय तत्त्वांमधील समन्वय साधण्याचा प्रयत्न ठरला.

सुप्रीम कोर्टाचा आदेश आणि वनतारा येथे स्थलांतर

2023 साली PETA इंडिया आणि फेडरेशन ऑफ इंडियन अ‍ॅनिमल प्रोटेक्शन ऑर्गनायझेशन्स (FIAPO) या प्राणी कल्याण संस्थांनी मधुरीच्या हालअपेष्टांकडे लक्ष वेधले. त्यांनी महाराष्ट्र वनविभाग आणि सुप्रीम कोर्टाने नेमलेल्या उच्चस्तरीय समितीसमोर तिच्या शारीरिक व मानसिक आरोग्याविषयी गंभीर तक्रारी दाखल केल्या.

यासंदर्भात 16 जुलै 2025 रोजी बॉम्बे हायकोर्टाने मधुरीला जामनगर येथील वनतारा अभयारण्यात असलेल्या राधे कृष्ण मंदिर हत्ती कल्याण ट्रस्टमध्ये पुनर्वसनासाठी हलवण्याचा आदेश दिला. हा निर्णय 28 जुलै 2025 रोजी सुप्रीम कोर्टाने देखील मान्य केला, जरी नांदणी येथील मठाने याला विरोध दर्शवला.

30 जुलै 2025 रोजी माधुरीला वनताराकडे हलवण्यात आले. मात्र, स्थानिक नागरिकांनी जोरदार विरोध केला. काही आंदोलकांनी वाहनाफळावर दगडफेक केली आणि PETA च्या एका कर्मचाऱ्याला गंभीर दुखापत झाली. तरीही, प्रशासनाच्या प्रयत्नांमुळे मधुरीला अखेर सुरक्षितपणे वनतारा अभयारण्यात नेण्यात आले — जिथे तिला प्रथमच साखळ्यांपासून मुक्त होण्याचा अनुभव मिळाला.

वनतारा येथे पुनर्वसनाची प्रक्रिया

वनतारा अभयारण्यात दाखल झाल्यानंतर माधुरीच्या आरोग्याची सखोल वैद्यकीय तपासणी करण्यात आली. या तपासणीत तिच्या पायांमध्ये जुनाट दुखापती, संधिवात, फ्रॅक्चर आणि दीर्घकालीन मानसिक तणावाचे लक्षणे आढळून आली. या अनुषंगाने तिला आरोग्यदृष्ट्या पुन्हा सक्षम बनवण्यासाठी एक विशेष पुनर्वसन योजना तयार करण्यात आली. यामध्ये हायड्रोथेरपी उपचार, संतुलित व पौष्टिक आहार, आणि मानसिक स्थैर्यासाठी नैसर्गिक उपचार यांचा समावेश होता.

वनतारा संस्थेने माधुरीच्या प्रगतीची माहिती सातत्याने सोशल मीडियावर प्रसिद्ध केली. या अद्यतनांमध्ये तिला पहिल्यांदाच साखळ्यांशिवाय मोकळेपणाने पाण्यात खेळताना आणि निसर्गात स्वच्छंदपणे वावरताना पाहणे हे अनेकांसाठी आनंददायी आणि आश्वासक ठरले.

स्थानिक समुदायाचा प्रतिसाद आणि वनताराची पुढाकाराने घेतलेली भूमिका

माधुरीच्या वनतारा अभयारण्यात हस्तांतरणाच्या निर्णयाला नांदणी गाव आणि कोल्हापूर परिसरातील स्थानिकांनी तीव्र भावनिक विरोध दर्शवला. 3 ऑगस्ट 2025 रोजी हजारो नागरिकांनी मूक मोर्चाचे आयोजन केले आणि 250,000 हून अधिक स्वाक्षर्‍यांसह एक निवेदन राष्ट्रपतींना सादर केले. यासोबतच माजी खासदार राजू शेट्टी यांच्या नेतृत्वाखाली रिलायन्सच्या उत्पादनांवर बहिष्कार टाकण्याची मागणीही करण्यात आली.

या पार्श्वभूमीवर, 6 ऑगस्ट 2025 रोजी वनतारा संस्थेने एक अधिकृत निवेदन जारी केले, ज्यामध्ये त्यांनी जैन मठ आणि स्थानिक जनतेच्या धार्मिक आणि भावनिक भावना समजून घेतल्याचे नमूद केले. याच निवेदनात नांदणी येथेच माधुरीसाठी सॅटेलाइट पुनर्वसन केंद्र उभारण्याची योजना जाहीर करण्यात आली. या केंद्रात हायड्रोथेरपीसाठी तलाव, सुसज्ज पशुवैद्यकीय सुविधा, आणि मुक्त निवासासाठी नैसर्गिक जागा यांचा समावेश असेल.

या केंद्राच्या विकासासाठी जैन मठ आणि महाराष्ट्र सरकारसोबत समन्वय साधला जाणार असून, सुप्रीम कोर्टाच्या अंतिम निर्णयानुसार या उपक्रमाची अंमलबजावणी केली जाईल.

हे सुध्धा वाचा……