उन्हाळी भुईमुग लागवडीचे तंत्रज्ञान आणि भुईमुग विषयी बरेच काही

पिकाचा थोडक्यात इतिहास

भुईमूग (Arachis hypogaea) हे मूळचे दक्षिण अमेरिका खंडातील पीक असून भारतात पोर्तुगीजांनी 16 व्या शतकात आणले. आज भारत हा जगातील प्रमुख भुईमूग उत्पादक देशांपैकी एक आहे. महाराष्ट्रातील कोकण, विदर्भ आणि मराठवाड्यात भुईमूग मुख्यतः घेतले जाते. उन्हाळी हंगामात हे पीक मोठ्या प्रमाणावर घेतले जाते कारण त्याचा कालावधी कमी असून उत्पन्न चांगले मिळते.

भुईमूग पिकासाठी जमीन आणि पाणी व्यवस्थापन

भुईमूग पीक हलकी, वालुकामय गाळयुक्त जमीन किंवा मध्यम काळी जमीन चांगली असते. चांगला निचरा होणारी, सेंद्रिय पदार्थयुक्त आणि 6.0-7.5 pH असलेली जमीन अधिक योग्य ठरते.

पाणी व्यवस्थापन:

उन्हाळी हंगामात ठिबक सिंचन अधिक फायदेशीर ठरते.

8-10 दिवसांच्या अंतराने पाणी द्यावे.

फुलोऱ्याच्या व शेंगा भरण्याच्या अवस्थेत पुरेसा ओलावा राखणे आवश्यक आहे.

विदर्भातील उन्हाळी भुईमूगाच्या सुधारित जाति

विदर्भ भागात उन्हाळी लागवडीसाठी पुढील जाति अधिक योग्य आहेत:

टी.जी. 26 – उष्णतेस सहनशील आणि अधिक उत्पादनक्षम

टी.जी. 37 ए – लवकर परिपक्व होणारी जात

फुले युगंधर – तेलाची अधिक टक्केवारी

जे.एल. 24 – चांगला तेलांश, कमी कालावधीत परिपक्व

भुईमूग मार्केटमध्ये लोकप्रिय जाति

सध्या बाजारात ‘जे.एल. 24′ आणि ‘टी.जी. 26’ या जातींना मोठ्या प्रमाणावर मागणी आहे, कारण यांचे तेल उत्पादन आणि चव उत्कृष्ट असते.

परिपक्वतेसाठी आवश्यक कालावधी

भुईमूग पिकाला उन्हाळी हंगामात साधारणतः 90-110 दिवस लागतात. लवकर परिपक्व होणाऱ्या जाती निवडल्यास उत्पादन अधिक मिळते.

अंतर आणि मशागत

भुईमूग लागवड करताना 30 x 10 सेमी किंवा 45 x 10 सेमी अंतर ठेवावे.

मशागत करताना पुढील बाबी लक्षात घ्याव्यात:

पहिली कोळपणी लागवडीनंतर 20-25 दिवसांनी.

दुसरी कोळपणी 40-45 दिवसांनी करावी.

तण व्यवस्थापनासाठी मल्चिंगचा वापर करावा.

तण नियंत्रण

भुईमूग पिकात तणनियंत्रणासाठी पुढील तननाशके वापरता येतात:

पेंडीमिथालिन 30% EC (प्रि-इमर्जन्स) – लागवडीनंतर 3 दिवसांत फवारणी

इमाझेथापर 10% SL (पोस्ट-इमर्जन्स) – 20-25 दिवसांनी फवारणी

भुईमूग पिकासाठी फवारण्या आणि घटक

भुईमूग पिकासाठी खालील प्रमाणे फवारणी करावी:

लागवडीनंतर 20-25 दिवसांनी: सूक्ष्म अन्नद्रव्ये आणि निंबोळी अर्क

फुलोऱ्याच्या अवस्थेत: सूक्ष्म अन्नद्रव्ये + बोरॉन (0.5%)

शेंगा भरण्याच्या अवस्थेत: कॅल्शियम आणि मॅग्नेशियम सल्फेट

भुईमूग पिकाचे खत व्यवस्थापन

उत्तम उत्पादनासाठी खालील प्रमाणे खत व्यवस्थापन करावे:

भुईमुगाच्या उत्तम उत्पादनासाठी योग्य प्रमाणात खत व्यवस्थापन करणे गरजेचे आहे.

1. शेती तयार करताना (मुळखत):

शेणखत किंवा कंपोस्ट: ५-६ टन प्रति एकर (मातीची सुपीकता वाढवते)

सिंगल सुपर फॉस्फेट (SSP): ५० किलो प्रति एकर (मुळांच्या विकासासाठी फायदेशीर)

झिंक सल्फेट: ५ किलो प्रति एकर (शेंगा भरण्यास मदत)

2. पेरणीच्या वेळी (बियाण्यासोबत):

युरिया (नायट्रोजन): ८-१० किलो प्रति एकर (पानांचा चांगला वाढीसाठी)

डीएपी (सुपर फॉस्फेट): ५० किलो प्रति एकर (मुळांच्या मजबुतीसाठी)

म्युरीएट ऑफ पोटॅश (MOP): १५-२० किलो प्रति एकर (शेंग भरण्यासाठी मदत)

3. वाढीच्या अवस्थेत (३०-४० दिवसांनी):

युरिया: १० किलो प्रति एकर (पिकाची हिरवाई टिकवण्यासाठी)

जिवाणू खते (रायझोबियम आणि पीएसबी): प्रत्येकी १ किलो प्रति एकर (नत्र आणि स्फुरद शोषणासाठी)

सूक्ष्म अन्नद्रव्ये: फेरस, बोरॉन आणि कॅल्शियम फवारणी (शेंग भरण्यासाठी)

4. विशेष सल्ला:

भुईमूग नत्र (नायट्रोजन) स्थिरीकरण करते, त्यामुळे जास्त युरियाचा वापर टाळा.

भुईमूग पिकावर येणारे कीड व रोग उपाय

भुईमूग पिकावर मुख्यतः पुढील कीड व रोग आढळतात:

मावा, फूलकिडे, तुडतुडे– प्रादुर्भाव दिसताच ५ टक्के निंबोळी अर्काची फवारणी.

दुसरी फवारणी १५ दिवसांनंतर- डायमिथोएट- ५०० मि.लि. प्रति ५०० लिटर पाण्यातून फवारणी (प्रतिहेक्‍टरी)

पाने खाणारी व पाने गुंडाळणारी अळी– क्विनॉलफॉस (२५ ईसी) २० मि.लि. प्रति १० लिटर पाण्यातून फवारणी.

तांबेरा (टिक्का रोग) – फॉली पेट, कार्बेन्डाझिम (0.1%) फवारणी करावी.

मुळकुज (कोलर रॉट) – ट्रायकोडर्मा फवारणी आणि बियाणे प्रक्रिया करावी.

गुळगळीत करपा (रस्ट) – हेक्झाकोनॅझोल (0.1%) फवारणी प्रभावी ठरते.

शेंगा कुज रोग – मेटलॅक्सिल + मॅन्कोझेब (0.2%) फवारणी करावी.

भुईमूग पिकाचे संभाव्य उत्पादन

उन्हाळी हंगामात योग्य व्यवस्थापन केल्यास भुईमूगाचे एकरी सरासरी उत्पादन 12-15 क्विंटल मिळू शकते.

आधुनिक शेती विषयक माहितीसाठी आमच्या फेसबुक पेजला फॉलो करा

https://www.facebook.com/krushiGyan?mibextid=ZbWKwL