मिरची हे महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांचे प्रमुख नगदी पीक आहे, विशेषतः मराठवाडा, नागपूर आणि सोलापूर परिसरात याची लागवड मोठ्या प्रमाणात होते. मात्र, मागील काही वर्षांपासून मिरचीच्या रोपांबाबत फसवणूक, चुकीच्या जाती आणि कमी दर्जाची रोपे यामुळे शेतकऱ्यांचे नुकसान होत आहे. दर्जेदार आणि रोगमुक्त रोपांची निवड ही यशस्वी लागवडीसाठी पहिली आणि सर्वात महत्त्वाची पायरी आहे. या लेखात मिरची रोपे निवडताना कोणती काळजी घ्यावी, याबाबत सविस्तर मार्गदर्शन दिले आहे, जेणेकरून शेतकरी फसवणुकीपासून वाचतील आणि सुदृढ पीक घेता येईल.

मिरची रोपे खरेदी करताना नेहमी नावाजलेल्या आणि विश्वासार्ह नर्सरीला प्राधान्य द्यावे. मराठवाड्यातील भोकरदन, जालना, सिल्लोड, फुलंब्री, अजंठा किंवा नागपूर, सोलापूर परिसरातील शेतकरी स्थानिक पातळीवर चांगल्या नर्सरींची माहिती घेऊ शकतात. अनुभवी शेतकरी, कृषी तज्ज्ञ किंवा स्थानिक कृषी केंद्र यांचा सल्ला घ्यावा.

नर्सरीने रोपांच्या जातीबाबत स्पष्ट माहिती, प्रमाणपत्र आणि रोगमुक्तीची हमी द्यावी. जर नर्सरी संशयास्पद वाटत असेल किंवा माहिती अपुरी असेल, तर तिथून रोपे खरेदी करणे टाळावे.

नर्सरीत स्वच्छता राखली गेली आहे का, रोपे योग्य अंतरावर लावलेली आहेत का, आणि पाण्याचा निचरा व्यवस्थित होतो का, याची पडताळणी करावी. अस्वच्छ नर्सरीतून रोगग्रस्त रोपे मिळण्याची शक्यता जास्त असते.

पाने: रोपांची पाने हिरवी, टवटवीत, चकचकीत आणि रोगमुक्त असावीत. पानांवर पिवळेपणा, कुरकुरणे, मोजॅक पॅटर्न (पानांवर ठिपके किंवा विचित्र रचना), पांढरे किंवा राखाडी डाग किंवा पांढऱ्या माशीची लक्षणे दिसल्यास ती रोपे नाकारावी. पानांच्या खालच्या बाजूस लहान पांढरे कीटक (पांढरी माशी) दिसल्यास ती रोपे व्हायरसग्रस्त असण्याची शक्यता आहे.

खोड: रोपांचे खोड मजबूत, सरळ आणि हिरवे असावे. खोड पातळ, कमकुवत, तपकिरी किंवा काळवंडलेले असल्यास ती रोपे कमी दर्जाची असू शकतात. खोडावर कोणतेही डाग किंवा जखमा नसाव्यात.

मुळे: मुळे पांढरी, निरोगी आणि चांगली वाढलेली असावी. मुळे पिवळ्या, कुजलेल्या, काळ्या किंवा कमकुवत असल्यास ती रोपे निवडू नयेत. मुळांची लांबी आणि घनता तपासावी; निरोगी मुळे दाट आणि मजबूत असतात. रोपांचा एकूण आकार एकसमान असावा. खूप लहान किंवा खूप मोठी रोपे टाळावी, कारण त्यांचा जमिनीत स्थिर होण्याचा दर कमी असतो.

चुकीच्या जातीची रोपे मिळू नयेत म्हणून शक्यतो स्थानिक बाजlरपेठेची मागणी आणि हवामानानुसार योग्य जाती निवडावी. नर्सरीने जातीबाबत अस्पष्ट माहिती दिल्यास किंवा प्रमाणपत्र नसल्यास तिथून रोपे घेणे टाळावे.

लागवडीसाठी 25-30 दिवसांची रोपे आदर्श मानली जातात. या वयात रोपे साधारण 6-8 इंच उंच, 4-6 पानांसह आणि मजबूत खोडासह असावीत.

खूप लहान (15-20 दिवसांची) रोपे कमकुवत असतात, तर खूप मोठी (40-50 दिवसांची) रोपे जमिनीत स्थिर होण्यास वेळ लागतो. योग्य वयाची रोपे निवडावी.

नर्सरीत रोपे जास्त काळ ठेवलेली नसावी, कारण अशी रोपे कमकुवत होऊ शकतात. नर्सरीकडून रोपांचे वय आणि तयारीची तारीख विचारावी.

नर्सरीत रोपे जवळजवळ लावलेली नसावी, कारण यामुळे रोगांचा प्रसार जलद होतो. रोपांमध्ये पुरेसे अंतर असावे.

पाण्याचा योग्य निचरा होत असल्याची खात्री करावी. जास्त ओलावा असलेली रोपे मुळकूज किंवा बुरशीजन्य रोगांना बळी पडू शकतात.

नर्सरीत रासायनिक फवारणी किंवा उपचार केले गेले आहेत का, याची माहिती घ्यावी. रोगमुक्त रोपांसाठी नर्सरीत ट्रायकोडर्मा किंवा बायोएजंट्सचा वापर झालेला असावा.

रोपे खरेदी करताना शक्यतो स्वतः नर्सरीला भेट द्यावी आणि रोपांची प्रत्यक्ष तपासणी करावी. मध्यस्थांवर अवलंबून राहणे टाळावे.

एकाच नर्सरीतून सर्व रोपे न घेता, दोन-तीन वेगवेगळ्या नर्सरींमधून नमुने तपासावे. यामुळे दर्जाची तुलना करता येते.

रोपांच्या पॅकिंगवर जातीचे नाव, नर्सरीचा पत्ता आणि संपर्क तपशील असल्याची खात्री करावी. खरेदीची पक्की पावती घ्यावी, जेणेकरून फसवणूक झाल्यास पुरावा उपलब्ध असेल.

कमी किमतीच्या आमिषाला बळी पडू नये. खूप स्वस्त रोपे बहुतेकदा कमी दर्जाची किंवा रोगग्रस्त असतात.

मोठ्या प्रमाणात रोपे खरेदी करण्यापूर्वी कमी प्रमाणात (50-100) रोपे घेऊन त्यांची गुणवत्ता तपासावी. ही रोपे लावल्यानंतर त्यांची वाढ, पानांचा रंग आणि मुळांचा प्रसार यावर लक्ष ठेवावे.

जर रोपे कमकुवत किंवा रोगग्रस्त दिसली, तर त्या नर्सरीतून पुढील खरेदी टाळावी.

माहिती घ्या: स्थानिक कृषी विद्यापीठे, कृषी केंद्रे किंवा अनुभवी शेतकऱ्यांकडून मिरचीच्या जाती आणि विश्वासार्ह नर्सरींबाबत माहिती घ्यावी. मराठवाड्यातील शेतकऱ्यांनी स्थानिक बाजारपेठेत मागणी असलेल्या जाती (उदा., ‘नन्हेम्स आर्मर’ किंवा ‘राशी सोनल’) निवडाव्या.

जागरूकता: मिरचीच्या रोपांवरील रोगांची प्राथमिक लक्षणे (जसे की पानांचा कुरकुरणे किंवा मुळांचा पिवळेपणा) जाणून घ्यावी. यामुळे रोगग्रस्त रोपे ओळखणे सोपे होते.

नेटवर्किंग: स्थानिक शेतकरी गट किंवा सोशल मीडियावरील शेतीविषयक ग्रुप्सद्वारे चांगल्या नर्सरी आणि जातींबाबत माहिती मिळवावी.

मिरचीच्या लागवडीत यशस्वीतेसाठी खात्रीशीर आणि दर्जेदार रोपांची निवड अत्यंत महत्त्वाची आहे. शेतकऱ्यांनी विश्वासार्ह नर्सरी निवडणे, रोपांची कसून तपासणी करणे आणि जातीची खात्री करणे या गोष्टींवर विशेष लक्ष द्यावे. फसवणुकीपासून बचावासाठी स्वतःला जागरूक ठेवणे आणि प्रत्यक्ष तपासणी करणे आवश्यक आहे. या मार्गदर्शक तत्त्वांचे पालन केल्यास शेतकरी दर्जेदार रोपे निवडू शकतील, ज्यामुळे सुदृढ मिरचीचे पीक आणि चांगले उत्पादन मिळेल. फसवणुकीला बळी पडू नका, काळजीपूर्वक निवड करा आणि शेतीत यश मिळवा!

हे सुध्धा वाचा…..

आधुनिक शेती विषयक माहितीसाठी आमच्या फेसबुक ग्रुपला जॉईन होण्यासाठी खालील लिंकवर क्लिक करा

https://www.facebook.com/share/1FMhJ5TcHF/