पावसाचा कहर: महाराष्ट्र–पंजाबमधील शेतकरी संकट व शासनाची मदत — सविस्तर माहिती

गेल्या काही आठवड्यांपासून देशाच्या अनेक भागांमध्ये झालेल्या मुसळधार पावसामुळे शेतकऱ्यांवर मोठं संकट ओढवलं आहे. विशेषतः महाराष्ट्र व पंजाब या दोन राज्यांमध्ये पिकांचे प्रचंड नुकसान झाले असून शासनाने दिलेल्या मदतीवर चर्चा सुरू आहे. चला तर मग पाहूया — कुठे किती हानी झाली, कोणत्या पिकांना फटका बसला आणि राज्य व केंद्र शासनाने कोणती मदत जाहीर केली.

महाराष्ट्रातील पावसामुळे झालेली हानी

• महाराष्ट्रातील तब्बल 29 जिल्ह्यांमध्ये सुमारे 41.57 लाख एकर क्षेत्रावर पिकांना फटका बसला आहे.

• इतर आकडेवारीनुसार, नुकसानग्रस्त क्षेत्रफळ 14 लाख ते 42 लाख एकर इतके असल्याचे वेगवेगळे अंदाज आहेत.

• नांदेड (7.28 लाख हेक्टर), यवतमाळ (3.18 लाख हेक्टर), वाशीम (2.03 लाख हेक्टर), धराशिव (1.57 लाख हेक्टर) आणि बुलढाणा (सुमारे 90,000 हेक्टर) या जिल्ह्यांत हानीचे प्रमाण जास्त आहे.

• नाशिकमध्ये द्राक्षे, कांदा व भाजीपाला यासह 4,000 हेक्टरांहून अधिक क्षेत्र बाधित झाले आहे.

• मराठवाडा प्रदेशात सुमारे 5.62 लाख हेक्टर क्षेत्र धोक्यात आले असून सोयाबीन, मका व तांदूळ या खरीप पिकांचे मोठे नुकसान झाले आहे.

महाराष्ट्र सरकारकडून मदत

• राज्य सरकारने ₹2,215 कोटींचा मदत पॅकेज मंजूर केला आहे.

• यापैकी ₹1,829 कोटी थेट शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा केले जाणार आहेत, ज्याचा लाभ सुमारे 31.64 लाख शेतकऱ्यांना होईल.

• याशिवाय, आणखी ₹1,339 कोटींचे अनुदान जाहीर करण्यात आले आहे.

• विद्यमान नियमांनुसार शेतकऱ्यांना खालीलप्रमाणे मदत मिळते :

  • गैरसिंचित पिकांसाठी : ₹8,500 प्रति हेक्टर

  • सिंचित पिकांसाठी : ₹17,000 प्रति हेक्टर

  • स्थायी पिकांसाठी (उदा. द्राक्ष, ऊस) : ₹22,500 प्रति हेक्टर

• मात्र, शेतकरी संघटना मदतीची रक्कम कमी असल्याचा आरोप करून ₹50,000 प्रति हेक्टर मदतीची मागणी करत आहेत.

• सध्या पंचनामा प्रक्रिया वेगाने सुरू असून लवकरच शेतकऱ्यांच्या खात्यात मदत पोहोचेल, असे शासनाचे आश्वासन आहे.

पंजाबमधील परिस्थिती व मदत

• पंजाबमध्ये पिकांच्या नुकसानीवर राज्य सरकारने थेट ₹20,000 प्रति एकर इतके उदार अनुदान जाहीर केले आहे.

• शेतकऱ्यांना मदत म्हणून 2 लाख क्विंटल मोफत गव्हाचे बियाणे दिले जाणार असून त्यातून सुमारे 5 लाख एकर क्षेत्र व्यापले जाईल.

• आपत्तीमध्ये मृत्यू झालेल्या कुटुंबांना ₹2 कोटींपर्यंतची आर्थिक मदत देण्यात आली आहे.

• केंद्र शासनानेही PM-KISAN योजनेअंतर्गत पंजाबमधील 11 लाख शेतकऱ्यांना ₹222 कोटी वितरित केले आहेत.

तुलना — महाराष्ट्र विरुद्ध पंजाब

• महाराष्ट्र : नुकसानाचे प्रमाण खूप मोठे, पण प्रति हेक्टर मदत तुलनेने कमी.

• पंजाब : नुकसानाचे प्रमाण कमी असले तरी प्रति एकर जास्त अनुदान जाहीर.

• केंद्र मदत : दोन्ही राज्यांना दिली जात आहे, मात्र शेतकऱ्यांचा भर स्थानिक राज्य सरकारांच्या निर्णयांवर आहे.

महाराष्ट्र व पंजाब या दोन्ही राज्यांमध्ये शेतकरी अतिवृष्टीच्या फटक्याखाली दबले आहेत. महाराष्ट्रात लाखो एकर पिके उद्ध्वस्त झाली असून शासनाने मोठ्या पॅकेजची घोषणा केली आहे, पण मदत दर अपुरे असल्याचे शेतकऱ्यांचे म्हणणे आहे. दुसरीकडे पंजाबमध्ये प्रति एकर जास्त मदत जाहीर झाल्यामुळे तिथल्या शेतकऱ्यांचा काहीसा दिलासा झाला आहे.

 पुढील काही दिवसांत पुन्हा मुसळधार पावसाचा अंदाज असल्याने परिस्थिती आणखी गंभीर होऊ शकते. म्हणूनच शासनाने तातडीने मदत पोहोचवून शेतकऱ्यांचा विश्वास जिंकणे गरजेचे आहे.

हे सुध्धा वाचा…